نخ دندان یا مسواک؛ کدام برای سلامت دهان مؤثرتر است؟
حفظ بهداشت دهان و دندان نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پوسیدگی، بیماری‌های لثه و بوی بد دهان دارد. امروزه ابزار و وسایل خلاقانه و مختلفی برای ضد عفونی فضای دهان و تمیز کردن دندان به بازار عرضه شده است. موثرترین ابزارها برای بهداشت دهان و دندان، نخ دندان و مسواک هستند.
استفاده روزانه از مسواک باعث حذف لایه‌های سطحی آلودگی و پلاک از روی دندان می‌شود؛ اما برای تمیز شدن کامل نواحی بین دندان، استفاده از مسواک به تنهایی کافی نیست. برای دسترسی به فضاهای بین دندان باید از نخ دندان استفاده کنید. نخ دندان از طریق خارج کردن آلودگی‌ها از فضای میان دندان از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.
شناخت تفاوت‌های کلیدی میان نخ دندان و مسواک، نوع عملکرد، زمان استفاده و تأثیر آنها بر سلامت لثه و دندان‌ها، به سلامت دهان و دندان شما کمک می‌کند. در این سری از مقالات مجله سلامت طب خونه قصد داریم در خصوص نخ دندان یا مسواک، اولویت استفاده، مزایا و معایب هرکدام و اصول بهداشت دهان با این دو ابزار صحبت کنیم. مانند همیشه مهمان مقاله ما باشید تا در خصوص این موضوع جذاب بیشتر بدانید.
اهمیت همزمان نخ دندان و مسواک؛ حذف هیچ‌کدام به نفع سلامت دهان نیست
نخ دندان و مسواک هر دو نقش بسیار مهم و مکمل در حفظ بهداشت دهان و دندان دارند. حذف هر کدام از این ابزارها باعث آسیب به دندان‌ها شده و به دلیل افزایش تجمع پلاک‌های میکروبی منجر به عوارضی مانند پوسیدگی دندان می‌شود.
برخلاف باور بسیاری از افراد، برای سلامت دهان و دندان استفاده از مسواک به تنهایی کافی نیست؛ نخ دندان نقش اساسی در حذف ذرات غذا باقی مانده و جدا کردن پلاک از فضای میان دندان‌ها دارد. به همین دلیل، هر دو ابزار باید به صورت منظم و همزمان استفاده شوند.
براساس نتایج پژوهشی که در سال ۲۰۲۳ در Journal of Clinical Dentistry منتشر شد، مشخص شد افرادی که فقط از مسواک استفاده می‌کنند، ۳۰ درصد بیشتر در معرض بیماری‌های دهان و دندان قرار دارند. این مطالعه با بررسی بیش از ۵۰۰۰ نفر شرکت کننده نشان داد که استفاده همزمان از نخ دندان یا مسواک و دهانشویه به طور چشمگیری التهاب لثه و بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. بنابراین حذف یکی از این ابزارها به معنی کاهش کیفیت بهداشت دهان و افزایش ریسک عفونت‌های دندانی است.
نخ دندان یا مسواک؛ کدام ابزار انتخاب بهتری برای شروع است؟
رعایت ترتیب صحیح برای استفاده از مسواک و نخ دندان تأثیر چشمگیری در حذف پلاک، کاهش التهاب لثه و پیشگیری از پوسیدگی دندان دارد. بر اساس توصیه متخصصان، ابتدا باید از نخ دندان استفاده کرد تا ذرات مواد غذایی از بین دندان‌ها خارج شود.
در مرحله دوم، مسواک با خمیردندان حاوی فلوراید برای تمیز کردن سطح دندان‌ها استفاده می‌شود. در پایان نیز باید از دهانشویه آنتی‌باکتریال استفاده کرد تا باکتری‌های باقی‌مانده از بین بروند و تنفس خوشبو و تازه‌تر شود. این ترتیب اثربخشی مسواک و نخ دندان را برای تمیز کردن فضای دهان بیشتر کرده و مانع از باقی ماندن آلودگی در نواحی مختلف دهان می‌شود. بنابراین در پاسخ به سؤال نخ دندان بهتر است یا مسواک؟ باید گفت از هر دو ابزار باید استفاده شود و توجه به ترتیب و نحوه استفاده از هر دو برای ضد عفونی فضای دهان و بهداشت دندان‌ها بسیار اهمیت دارد.
مقایسه ساختار و عملکرد نخ دندان و مسواک؛ بررسی تفاوت‌های کاربردی این دو ابزار
استفاده از نخ دندان و مسواک برقی کودکان و بزرگسالان برای پاکسازی فضای دهان و دندان‌ها ضرورت دارد. با این حال باید دقت داشته باشید که عملکرد این دو ابزار کاملاً متفاوت است. درک تفاوت ساختاری مسواک و نخ دندان به انتخاب آگاهانه‌تر افراد کمک می‌کند. مسواک معمولاً دارای الیاف نایلونی است. این الیاف‌ها باعث تمیز شدن سطح دندان می‌شوند. نخ دندان رشته‌ای نازک و مقاوم است که برای عبور از فضاهای بین دندانی طراحی شده است. در ادامه برای آگاهی بیشتر شما به سایر تفاوت‌های میان نخ دندان و مسواک را بررسی می‌کنیم.
| ویژگی | نخ دندان | مسواک |
| ناحیه مخصوص ابزار برای پاکسازی | بین دندان‌ها و زیر لثه | سطح دندان‌ها و خط لثه |
| زمان استفاده | قبل از مسواک زدن | بعد از نخ دندان |
| جنس و بافت | رشته نازک، مومی یا بدون موم | الیاف نایلونی یا سیلیکونی |
| نوع آلودگی | پلاک و ذرات غذایی باقی مانده در فضای میان دندان | لایه‌های سطحی پلاک و رنگدانه‌ها |
| کاربرد تخصصی | مناسب برای تمام افراد | مناسب برای تمام افراد |
| نوع آسیب احتمالی در صورت استفاده نادرست | التهاب لثه و خونریزی | سایش مینا و آسیب به لثه |
برای پاک شدن کامل فضای دهان و دندان‌ها باید از هر دو ابزار به طور همزمان استفاده شود. بنابراین کسانی که فقط از مسواک استفاده می‌کنند به دلیل باقی ماندن ذرات غذا در میان دندان‌ها، به مرور زمان دچار پوسیدگی شدید دندان می‌شود.
نقش نخ دندان و مسواک در حذف پلاک‌ها و جلوگیری از پوسیدگی
پلاک دندانی از تجمع باکتری و ذرات غذایی روی سطح و فضای بین دندان‌ها ایجاد می‌شود. اگر این لایه به موقع حذف نشود، با گذشت زمان به جرم سخت تبدیل شده و زمینه ساز پوسیدگی و التهاب لثه خواهد شد. نخ دندان و مسواک با عملکرد متفاوت خود، هرکدام بخشی از این آلودگی را از بین می‌برند.
مسواک قادر به حذف پلاک سطحی و قابل‌دید روی دندان می‌شود. در حالی‌که نخ دندان، پلاک و ذرات پنهان بین دندان‌ها و زیر لثه را از بین میبرد. استفاده روزانه و همزمان از این دو ابزار، روشی مؤثر برای پیشگیری از پوسیدگی و التهاب لثه است. به همین دلیل دندانپزشکان توصیه می‌کنند نخ دندان و مسواک به عنوان مکمل یکدیگر در روتین روزانه بهداشت دهان گنجانده شوند.
اهمیت دسترسی به فضای میان دندان‌ها؛ اهمیت تمیز شدن فضاهای پنهان از دید شما
فضاهای بین دندانی نقاطی هستند که مسواک معمولی به راحتی قادر به تمیز کردن آنها نیست. این نواحی محل تجمع باکتری‌ها و ذرات غذایی هستند. به همین دلیل اگر تمیز نشوند به مرور زمان آسیب‌هایی مانند پوسیدگی عمیق دندان را در پی دارند.
نخ دندان ابزار تخصصی برای تمیز کردن فضاهای پنهان دهان است. جنس نرم و منعطف نخ دندان، امکان دسترسی بدون آسیب به فضای زیر لثه و بین دندان‌ها را فراهم می‌کند. به همین دلیل استفاده از نخ دندان در روتین روزانه توصیه می‌شود. با یادگیری نحوه استفاده صحیح از نخ دندان، می‌توانید سلامت دهان و دندان خود را تضمین کنید.
حالا که به اهمیت استفاده از نخ دندان پی بردید، شاید بپرسید که چند بار در روز نخ دندان بکشیم؟ پاسخ دندانپزشکان این است که حداقل یک بار در روز، ترجیحاً شب قبل از خواب باید از نخ دندان استفاده شود. این کار از تجمع شبانه باکتری‌ها جلوگیری کرده و بهداشت دهان را حفظ می‌نماید.
نقش مسواک در درخشندگی سطح دندان؛ بررسی تأثیر مسواک در سلامت مینا دندان و لثه
درخشندگی و زیبایی سطح دندان‌ها از لحاظ بهداشتی و جنبه‌های زیبایی شناختی اهمیت بسیار زیادی دارد. نتایج مطالعات جدید نشان داده‌اند که استفاده منظم از مسواک‌ها و استفاده اصولی از آن (حرکت‌های چرخشی و نوسانی)، اثربخشی زیادی در حذف پلاک و جلوگیری از رسوب مواد رنگی روی سطح دندان دارد.
جالب است که بدانید استفاده درست از مسواک، علاوه بر پاکسازی سطح دندان، با تحریک ملایم لثه‌ها موجب افزایش گردش خون در این ناحیه شده و سلامت لثه را در بلند مدت تضمین می‌کند. تنظیم گردش خون باعث افزایش مقاومت بافت لثه در برابر التهاب و عفونت‌های میکروبی می‌شود.
البته انتخاب نوع مسواک و زاویه صحیح حرکت دادن آن و مسواک زدن صحیح می‌تواند میزان آسیب به مینای دندان را تا ۴۰ درصد کاهش دهد. انتخاب و استفاده از مسواک‌های دارای الیاف نرم، ضمن حفظ سلامت مینای دندان، به حفظ لثه‌ها در برابر تحلیل و خونریزی نیز کمک می‌کند. بنابراین بررسی آموزش روش‌های صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن (مانند مشاهده فیلم و عکس نخ دندان کشیدن و مسواک زدن در سایت‌های معتبر) نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت دهان و دندان دارد.
زمان و نحوه استفاده روزانه؛ چه موقع از نخ دندان یا مسواک استفاده شود؟
زمان‌بندی و نحوه استفاده صحیح از ابزارهای بهداشتی دهان نقش حیاتی در حفظ سلامت و بعداشت دندان‌ها و فضای دهان دارد. بهترین زمان مسواک زدن، بعد از وعده‌های غذایی و قبل از خواب است. در این بازه‌های زمانی باقی‌مانده غذا و پلاک‌های میکروبی به طور کامل حذف می‌شوند.
علاوه بر زمان توجه به نحوه استفاده از نخ دندان و مسواک نیز اهمیت بالایی دارد. روش صحیح مسواک زدن بدین صورت است که باید مسواک را با حرکت‌های دورانی و ملایم به طوری که به مینای دندان و لثه آسیب نزند، روی دندان حرکت دهید. این روش از سایش غیرضروری مینای دندان جلوگیری کرده و لثه‌ها را تحریک نمی‌کند.
نخ دندان نیز باید حداقل یک بار در روز در فضای میان دندان کشیده شود. بهترین زمان کشیدن نخ دندان بعد از مسواک زدن و قبل از خواب شبانه است. روش صحیح نخ دندان کشیدن بدین صورت است که باید نخ دندان را به آرامی و به شکل C دور هر دندان و از بالا و پایین بدون فشار بیش از حد بکشید.
توصیه متخصصان دندانپزشکی؛ اولویت‌بندی استفاده برای سلامت دهان
دندانپزشکان همواره بر استفاده ترکیبی و همزمان از ابزارهای بهداشت دهان و دندان تأکید دارند. با توجه به ساختار متفاوت نخ دندان و مسواک، اولویت استفاده از مسواک و سپس نخ دندان است. برای اگاهی بیشتر شما در ادامه به مفیدترین توصیه‌های متخصصان برای رعایت بهداشت دهان و دندان اشاره می‌کنیم.
- همیشه ابتدا نخ دندان استفاده شود، سپس مسواک و دهانشویه
- افراد دارای لثه حساس از نخ دندان مومی استفاده کنند
- مسواک با الیاف نرم و سر کوچک انتخاب شود
- استفاده بیش از حد نخ دندان با فشار زیاد، آسیب‌زا است
- نخ دندان روزانه یک بار و مسواک حداقل دو بار در روز استفاده شود
نکته: استفاده نادرست از نخ دندان منجر به التهاب لثه، خونریزی و آسیب به بافت نرم می‌شود. از آنجایی که یکی از مهم‌ترین عوارض و مضرات نخ دندان تحریک لثه است؛ افراد دارای مشکلاتی مانند تحلیل لثه بهتر است به جای نخ دندان از مسواک بین دندانی استفاده کنند.
کلام آخر؛ انتخاب صحیح برای حفظ بهداشت دهان و دندان
استفاده همزمان از نخ دندان و مسواک یک ضرورت غیرقابل انکار است. این دو ابزار به‌صورت مکمل، مانع از تجمع پلاک، التهاب لثه و پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند. رعایت ترتیب اصولی و استفاده روزانه، کلید موفقیت در سلامت دهان است.
طبق نتایج مطالعه منتشرشده در مجله Clinical Oral Investigations در سال ۲۰۲۳، افرادی که ابتدا نخ دندان و سپس مسواک استفاده می‌کنند، نسبت به افرادی که فقط مسواک می‌زدند، ۳۴٪ پلاک کمتری روی سطح دندان داشتند. جالب است که بدانید در این مطالعه مشخص شد استفاده از نخ دندان حاوی فلوراید میزان تاثیر نخ دندان را در کاهش پوسیدگی دو برابر افزایش می‌دهد.
سوالات متداول
1-آیا نخ دندان جای مسواک را می‌گیرد؟
خیر؛ این دو ابزار مکمل یکدیگر هستند و هیچ‌کدام به تنهایی برای سلامت و بهداشت دهان و دندان کافی نیستند.
2-کدام نخ دندان برای لثه حساس مناسب است؟
نخ دندان جنش مومی یا ابریشم برای لثه حساس انتخاب مناسبی است.
3-آیا مسواک برقی بهتر از مسواک معمولی است؟
مسواک برقی به دلیل حرکات دورانی موثرتر از مسواک معمولی دندان ها را تمیز می‌کند.
4- برای سلامت دندان چند بار در روز نخ دندان بکشیم؟
برای حفظ سلامت دهان و دندان حداقل یک بار در روز، ترجیحاً قبل از خواب از نخ دندان استفاده کنید.
5-چرا در بسیاری از مواقع نخ دندان باعث خونریزی لثه می‌شود؟
خونریزی لثه بعد از کشیدن نخ دندان به دلیل التهاب لثه یا فشار ذرات باقی مانده غذا به بافت لثه ایجاد می‌شود.
