دلیل حالت تهوع صبحگاهی؛ بدن شما چه پیامی دارد؟

مهم‌ترین دلیل حالت تهوع صبحگاهی چیست؟ بیدار شدن با حالت تهوع، یکی از آزاردهنده‌ترین تجربیاتی‌ است که بسیاری از افراد به ‌صورت مکرر آن را تجربه می‌کنند. این حالت ناخوشایند ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت‌ ادامه پیدا کرده و روی میزان انرژی روزانه تأثیر بگذارد.

برخلاف تصور بسیاری از مردم، تهوع صبحگاهی فقط مخصوص خانم‌های باردار نیست. عوامل زیادی مانند: افت قند خون، معده خالی، اضطراب، کم ‌خوابی و حتی مشکلات گوارشی در بروز این مشکل موثر هستند. درک دقیق علت حالت تهوع صبحگاهی، نقش مهمی در درمان مؤثر آن دارد.

در این سری از مقالات طب خونه قصد داریم در خصوص علل احساس حالت تهوع صبحگاهی، ارتباط آن با سلامت بدن، روش‌های تشخیص و درمان‌های خانگی و دارویی آن بپردازیم. مانند همیشه مهمان مقاله ما باشید تا در خصوص این موضوع جذاب بیشتر بدانید.

افت قند خون؛ متداول‌ترین دلیل حالت تهوع صبحگاهی

افت قند خون یکی از دلایل اصلی بروز حالت تهوع در ساعات اولیه روز است. در صورتی که معده برای مدت طولانی، خالی بماند، سطح گلوکز در خون کاهش یافته و عملکرد طبیعی مغز و معده دچار اختلال می‌شود. افت قند خون بیشتر در افرادی که در وعده شام، غذای فاقد کربوهیدرات مصرف می‌کنند یا صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شوند؛ ایجاد می‌شود.

در بیشتر موارد مهم‌ترین علت حالت تهوع صبحگاهی در مردان و زنان سالمند دارای بیماری دیابت، افت قند خون است. افراد دارای بیماری دیابت به دلیل مصرف داروهای کاهنده قند خون، بیشتر در معرض علائمی مانند: لرزش دست و پا، رنگ پریدگی و احساس تهوع پس از بیدار شدن از خواب هستند. کاهش گلوکز خون باعث تحریک مرکز تهوع در مغز شده و علائمی مانند: سرگیجه، سیاهی رفتن چشم و تهوع را در پی دارد.

قابل ذکر است که حالت تهوع ناشی از کاهش قند خون، بدون استفراغ است. بنابراین اگر بپرسید حالت تهوع بدون استفراغ نشانه چیست؟ در پاسخ باید اضافه کنیم که در بیشتر موارد حالت تهوع بدون استفراغ ناشی از تحریک مرکز تهوع در مغز به دلیل افت شدید قند خون است.

سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی ناشی از افت قند خون

بهترین و موثرترین روش درمان برای جلوگیری از افت قند خون و بروز تهوع صبحگاهی، مصرف مواد غذایی دارای کربوهیدرات مانند: نان و بیسکوییت‌های حاوی جو دوسر قبل از خواب است. بیسکوییت‌های رژیمی حاوی جو دوسر دارای مقدار کنترل شده‌ای از کربوهیدرات هستند. بنابراین از افت ناگهانی یا بالا رفتن قند جلوگیری می‌کنند.

حالت تهوع صبحگاهی و بارداری؛ آیا همیشه نشانه بارداری است؟

تهوع صبحگاهی یکی از شناخته‌ شده‌ترین نشانه‌های اولیه بارداری است. حالت تهوع صبحگاهی در بارداری معمولاً در هفته‌های ۶ تا ۱۲ بارداری ایجاد می‌شود. مهم‌ترین علت حالت تهوع صبحگاهی در زنان بارداری افزایش ناگهانی هورمون hCG در بدن است.

هورمون hCG (هورمون مخصوص فرایند لانه گزینی یا قرار گرفتن جنین در دیواره رحم) از زمان لانه‌گزینی جنین در رحم ترشح می‌شود و به ‌سرعت در خون افزایش می‌یابد. این هورمون تأثیر مستقیمی روی عملکرد سیستم گوارش و مغز دارد.

یکی از اثرات افزایش ناگهانی هورمون hCG، تحریک معده و ایجاد حالت تهوع صبحگاهی در بارداری است. علاوه بر این افزایش ترشح هورمون hCG سبب افزایش حساسیت زنان به بو می‌شود. البته احساس تهوع صبحگاهی در زنان با موارد دیگری مانند: عادت ماهیانه، تخمک گذاری و ابتلا به بیماری‌هایی مثل فیبروم رحم نیز در ارتباط است.

سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی ناشی از بارداری

برای جلوگیری از حالت تهوع صبحگاهی در بارداری، بهتر است پیش از بلند شدن از رختخواب، چند تکه نان تست یا بیسکویت ساده مصرف کنید تا معده خالی نباشد. همچنین استشمام رایحه نعناع یا لیمو پیش از خواب نیز جزء روش‌های طبیعی و موثر برای کاهش حساسیت بویایی و تهوع صبحگاهی است.

استرس، اضطراب و خواب ناکافی؛ دلایل روانی مرتبط با تهوع صبحگاهی

مهم‌ترین علت حالت تهوع صبحگاهی در زنان و مردان پرمشغله، استرس و اضطراب است. در زمان استرس، بدن انسان هورمون‌هایی مانند: کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها روی سیستم گوارش اثر گذاشته و حرکات طبیعی معده را مختل می‌کنند. مختل شدن حرکات طبیعی معده منجر به عوارضی مانند: حالت تهوع صبحگاهی، دل درد و سرگیجه می‌شود.

افرادی که دچار اختلالات اضطرابی هستند و به دلایلی تحت فشار عصبی روزانه قرار دارند، معمولاً پس از بیدار شدن از خواب، دچار حالت تهوع می‌شوند. حالت تهوع صبحگاهی اغلب همراه با دل‌پیچه، تپش قلب و تعریق بروز می‌کند. بنابراین استرس مزمن روی کیفیت خواب و عملکرد گوارش نیز تاثیر می‌گذارد.

سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی ناشی از استرس

سریع‌ترین روش درمان خانگی برای کاهش استرس و جلوگیری از بروز حالت تهوع صبحگاهی ناشی از آن، مصرف دمنوش‌های گیاهی مانند: بیدمشک، بادرنجبویه و گلاب قبل از خواب است. علاوه بر این انجام مدیتیشن نیز جزء موثرترین راه‌ها برای افزایش کیفیت خواب و کاهش علائم اضطراب است.

ارتباط مصرف بعضی از داروها با بروز تهوع صبحگاهی؛ کدام داروها معده را تحریک می‌کنند؟

مصرف بعضی از داروها از طریق تأثیر روی سیستم گوارشی و اعصاب، باعث ایجاد احساس تهوع در ساعات اولیه روز می‌شود. علاوه بر این مصرف اکثر داروها با معده خالی، به دلیل تحریک تولید اسید بیشتر در معده، سبب دل درد و حالت تهوع می‌شود.

بنابراین علاوه بر موارد اشاره شده، مهم‌ترین علت حالت تهوع صبحگاهی، مصرف بعضی از داروها به صورت ناشتا است. در ادامه برای آشنایی بیشتر شما به تعدادی از داروهای موثر روی تحریک سیستم گوارش و ایجاد حالت تهوع اشاره می‌کنیم.

نام دارو	اثرات بر بدن	مکانیسم ایجاد تهوع
مکمل‌های آهن	سوزش معده، تهوع، یبوست	تحریک دیواره معده و افزایش ترشح اسید
آنتی‌بیوتیک‌ها (مثل آموکسی‌سیلین)	تهوع، دل‌پیچه، اسهال	بر هم ‌زدن فلور طبیعی روده و تحریک معده
داروهای ضدافسردگی  SSRI	تهوع، سرگیجه، کاهش اشتها	تأثیر روی انتقال ‌دهنده‌های  عصبی و مرکز مرتبط با تهوع در مغز
داروهای ضد درد NSAIDs	التهاب معده، تهوع، سوزش سردل	کاهش ترشح محافظ مخاط معده و آسیب به دیواره داخلی
بتابلاکرها (داروهای فشار خون)	تهوع، خستگی، سردی اندام‌هایی مانند دست‌ها	کاهش جریان خون دستگاه گوارش و اختلال در عملکرد معده

مصرف دارو همراه با غذا و رعایت زمان‌ بندی مناسب، تأثیر زیادی در کاهش تهوع صبحگاهی دارد.

مشکلات گوارشی و تهوع صبحگاهی؛ از رفلاکس تا زخم معده

بیماری‌های گوارشی یکی از دلایل مهم بروز حالت تهوع در ابتدای روز هستند. رفلاکس معده، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که باعث برگشت اسید معده به مری می‌شود. بازگشت اسید معده و باقی ماندن آن در مری  باعث سوزش گلو، حالت تهوع و طعم تلخ در دهان مخصوصا زمان بیدار شدن از خواب می‌شود.

زخم‌های گوارشی مخصوصا زخم اثنی‌عشر نیز سبب ترشح زیاد اسید و تحریک معده می‌شود. در زمان گرسنگی، ترشح اسید معده بیشتر شده و ناحیه ملتهب در دیواره معده را تحریک می‌کند. تحریک التهاب و زخم‌ اندام‌های گوارشی باعث ایجاد تهوع، احساس سنگینی و درد دل شدید می‌شود.

علاوه بر این سندرم روده تحریک‌پذیر  نیز عملکرد دستگاه گوارش را مختل می‌کند. افراد مبتلا به این سندرم، اغلب پس از بیدار شدن از خواب دچار حالت تهوع و دل‌پیچه می‌شوند. سندرم روده تحریک‌پذیر ارتباط زیادی با استرس و اضطراب دارد.

سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی ناشی از مشکلات گوارشی

مصرف یک میان ‌وعده سبک مانند موز یا بیسکویت سبوس‌دار پیش از خواب، از خالی ماندن معده و ترشح زیاد اسید جلوگیری می‌کند. با کاهش ترشح اسید معده، ناحیه ملتهب کمتر تحریک می‌شود. نوشیدن یک لیوان آب ولرم همراه با چند قطره آب لیموی تازه پس از بیدار شدن از خواب، به تعادل pH معده کمک می‌کند. توجه داشته باشید، پرهیز از مصرف غذای چرب و سنگین در وعده شام، ساده‌ترین راه برای پیشگیری از تحریک معده و تهوع صبحگاهی است

تأثیر سبک زندگی روی تهوع صبحگاهی؛ خواب، تغذیه و عادت‌های روزمره

سبک زندگی ناسالم تأثیر زیادی روی عملکرد دستگاه گوارش و سیستم عصبی دارد. خواب ناکافی، استفاده زیاد از موبایل پیش از خواب و نداشتن برنامه خواب منظم، تعادل هورمونی بدن را برهم زده و باعث ایجاد حالت تهوع در ساعات ابتدایی روز می‌شود.

علاوه بر این مصرف زیاد قهوه و غذاهای چرب و شیرین در وعده شام جزء عوامل تحریک کننده معده هستند. این خوراکی‌ها به ‌سختی هضم می‌شوند. به همین دلیل باعث می‌شوند که بدن در طول شب درگیر فرآیند گوارش باشد. گوارش سخت و طولانی مدت نیز یکی از دلایل رایج ایجاد تهوع، نفخ و دل‌ درد صبحگاهی است.

کم ‌تحرکی یکی دیگر از دلایل اصلی اختلال در عملکرد دستگاه گوارش است. کاهش فعالیت بدنی باعث کند شدن حرکات روده و در نتیجه بروز یبوست، تجمع گاز و افزایش فشار داخل شکم می‌شود. این فشار زیاد، معده را تحریک کرده و مرکز عصبی مرتبط با تهوع را در مغز فعال می‌کند.

سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی ناشی از سبک زندگی اشتباه

تنظیم برنامه منظم برای ساعات خواب و بیداری، اولین گام مهم برای کاهش حالت تهوع صبحگاهی است. پرهیز از استفاده طولانی ‌مدت از موبایل پیش از خواب و جایگزینی آن با مطالعه یا گوش دادن به موسیقی ملایم، کیفیت خواب را افزایش می‌دهد. علاوه بر این مصرف شام سبک و پیاده‌روی کوتاه بعد از صرف شام، به عملکرد بهتر سیستم گوارش در طول شب کمک می‌کند.

جمع ‌بندی؛ با قاتل شروع پر انرژی روزهای خود آشنا شوید

تهوع صبحگاهی یکی از مقصرهای اصلی شروع یک روز بدون انرژی است. حالت تهوع صبحگاهی به دلایلی مانند: بارداری، اختلالات گوارشی، مشکلات هورمونی، مصرف برخی داروها و پیروی از سبک زندگی نادرست ایجاد می‌شود. این حالت معمولاً با علائمی مانند بی‌حالی، کاهش اشتها، دل‌پیچه یا سوزش معده همراه است. بررسی دقیق علت حالت تهوع، اولین گام برای درمان مؤثر آن است.

نتایج یافته‌های جدید مشخص کرده‌اند استفاده از طب فشاری روی مچ دست (نقطه P6 یا Nei Guan) برای درمان حالت تهوع صبحگاهی موثر است. تحریک این نقطه با استفاده از مچ ‌بندهای مخصوص یا فشار انگشت، باعث کاهش تحریک عصب واگ شده و از ایجاد حالت تهوع جلوگیری می‌کند. این روش غیرتهاجمی بوده و برای کاهش علائم در بارداری و کمک به درمان بیماری‌های گوارشی نیز موثر است.

سوالات متداول

1- چگونه از طریق رعایت رژیم غذایی از ایجاد تهوع صبحگاهی جلوگیری کنیم؟

مصرف میان‌ وعده سبک قبل از خواب، پرهیز از مصرف غذای چرب و شیرین در وعده شام و مصرف صبحانه سبک پس از بیدار شدن از خواب، از بروز حالت تهوع صبحگاهی جلوگیری می‌کند.

2- چه زمانی حالت تهوع ابتدای صبح خطرناک است؟

اگر احساس حالت تهوع مداوم در ابتدای روز با علائمی مانند: کاهش وزن شدید، استفراغ‌های مکرر و وجود خون در استفراغ همراه باشد، باید فوراً بررسی شود.

3- تهوع صبحگاهی در مردان نشانه چیست؟

علت تهوع صبحگاهی در مردان معمولاً ناشی از اختلالات گوارشی، کم‌خوابی، قند خون پایین و استرس زیاد است.

4- آیا نوع رژیم غذایی نیز در بروز حالت تهوع ابتدای صبح موثر است؟

بله؛ پیروی از رژیم غذایی غیراستاندارد و مصرف غذاهای اسیدی در وعده شام سبب افزایش ترشح اسید و تحریک دیواره معده شده و به دنبال آن موجب حالت تهوع می‌شود.

5- کدام داروها باعث حالت تهوع صبحگاهی می‌شوند؟

مکمل‌های آهن، انواع آنتی‌بیوتیک‌، داروهای ضدافسردگی جزء مهم‌ترین داروهای موثر در ایجاد حالت تهوع و تحریک معده هستند.