علت خارش پوست چیست؟ روش‌های کنترل و درمان

علت خارش پوست ممکن است به دلیل خشکی، آلرژی یا مشکلات کبدی و کلیوی باشد. در این میان خشکی پوست که با افزایش سن بیشتر می‌شود، یکی از شایع‌ترین علت خارش پوست است. گرچه این عارضه در بسیاری از مواقع طبیعی است و علت زمینه‌ای ندارد، اما در برخی شرایط می‌تواند علامت خطر شروع یک بیماری یا حتی وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد.

خاراندن پوست می‌تواند باعث ایجاد نواحی برجسته و ضخیم از پوست شود که ممکن است خونریزی یا عفونت را به همراه داشته باشند. با این حال خارش پوست معمولاً جدی نیست و در بسیاری از موارد، پس از چند ساعت یا چند روز خود به خود برطرف می‌شود. در شرایطی نیز می‌توانید به راحتی آن را با کرم یا پماد بدون نسخه درمان کنید. اما در صورتی که علت خارش پوست مشخص نبود و ادامه پیدا کرد باید از پزشک عمومی راهنمایی بخواهید. در این مقاله از مجله پزشکی طب خونه می‌خواهیم به علت خارش پوست، نحوه تشخیص، ارتباط آن با سایر بیماری‌ها و درمان این عارضه بپردازیم:

دلایل خارش پوست؛ 6 علت احتمالی و روش‌های کنترل

دلایل زیادی برای خارش پوست وجود دارد که شایع‌ترین‌ آن‌ها واکنش آلرژیک به چیزی خاص حین لمس می‌شود. برای مثال ممکن است یک ماده شیمیایی یا فلز باعث ایجاد خارش پوست شود. علاوه بر این مصرف برخی مواد غذایی نیز می‌تواند این عارضه را به همراه داشته باشد. گاهی نیز ممکن است لکه های قرمز روی پوست بدون خارش را نیز تجربه کنید که پس از مدتی ایجاد خارش می‌کنند. در ادامه به مهمترین دلایل خارش پوست می‌پردازیم:

1. بیماری‌های پوستی مزمن؛عاملی برای خشکی، التهاب و خارش پوست!

ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند درماتیت آتوپیک (اگزما) و پسوریازیس با ایجاد التهاب و خشکی پوست می‌توانند خارش پوست را نیز به همراه داشته باشند. شوره سر نیز یکی دیگر از اختلالات پوستی است که به خشکی و تحریک پوست سر منجر می‌شود. این بیماری‌ها معمولاً دوره‌ای هستند و ممکن است در شرایط خاص تشدید شوند. اگر به این بیماری‌ها مبتلا هستید برای درمان خارش پوست صورت و بدن باید تحت نظر پزشک باشید. از این رو به صورت خودسرانه برای درمان این عارضه اقدام نکنید.

2. تغییرات هورمونی در دوران بارداری و یائسگی و احتمال خارش پوست

تغییرات هورمونی که در دوران بارداری یا یائسگی و پس از آن رخ می‌دهند، می‌توانند بر تولید چربی طبیعی پوست تاثیر بگذارند. کاهش این چربی می‌تواند باعث خشکی پوست و در نتیجه خارش شود. همچنین این تغییرات ممکن است سبب بروز حساسیت‌های پوستی شوند که باعث بروز خارش و التهاب خواهد شد. اگر در این شرایط هستید بد نیست بدانید که با پایان این دوره‌ها خارش پوست نیز از بین می‌رود، اما در صورت تداوم علائم باید به پزشک مراجعه کنید.

3. عفونت‌ها عوامل تشدید کننده خارش پوست؛ علائم هشداردهنده که نباید نادیده گرفت

برخی از عفونت‌های پوستی می‌توانند باعث خارش شدید پوست شوند. پای ورزشکار (که نوعی عفونت قارچی است که بیشتر در بین انگشتان پا ایجاد می‌شود) و کرم حلقوی (که به دلیل عفونت قارچی در سطح پوست ایجاد می‌شود) دو نمونه از این نوع عفونت‌ها هستند. همچنین، گال و شپش نیز عفونت‌های انگلی هستند که در اثر تماس با پوست آلوده به وجود می‌آیند و سبب خارش شدید می‌شوند.

4. تحریک پوست به علت صدمات و آسیب‌های پوستی مانند سوختگی، گزش حشرات یا جای زخم

صدمات مختلف پوستی مانند سوختگی، گزش حشرات، یا جای زخم می‌توانند باعث تحریک و التهاب پوست شوند و خارش پوست را به دنبال داشته باشند. این خارش ممکن است به دلیل آسیب به سلول‌های پوست یا واکنش سیستم ایمنی بدن باشد. همچنین، فرایند بهبود پوست از آسیب‌های سطحی می‌تواند باعث تحریک و خارش شود.

5. خارش بدن و سرطان؛ وجود برخی بیماری‌ها و احتمال سرطان

شاید این سوال برای شما نیز مطرح شود که “چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟” در پاسخ به این پرسش باید بیان کنیم بیماری‌های جسمی مانند کم‌خونی و برخی انواع سرطان‌ها، مانند لنفوم و مولتیپل میلوما، می‌توانند باعث خارش پوست شوند. علاوه بر این، اختلالات روانی مانند افسردگی و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) می‌توانند باعث تحریک سیستم عصبی و ایجاد حس خارش شوند. فشار بر اعصاب ناشی از مشکلات پزشکی دیگر، مانند فتق دیسک، نیز می‌تواند عامل خارش باشد. در این شرایط علت خارش بدن خطرناک بوده و برای درمان باید به پزشک مراجعه کنید.

6. خارش پوست به دلیل بثورات پوست ناشی از مصرف برخی مواد غذایی یا داروها

کهیر و عرق سوزی به‌طور معمول به دلیل واکنش‌های آلرژیک یا تماس با گرما و رطوبت ایجاد می‌شوند. این بثورات معمولاً با قرمزی و تورم همراه هستند و می‌توانند خارش زیادی ایجاد کنند. عواملی مانند مواد غذایی، داروها یا تغییرات دمایی می‌توانند باعث تحریک پوست و ایجاد این نوع بثورات شوند.

نتایج خارش پوست چیست؟ نشانه‌ها و علل شایع آن

خارش پوست می‌تواند تمام یا قسمت‌هایی از بدن مانند بازو، پاها یا بخش‌های کوچک پوست را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین این عارضه می‌تواند شدید باشد و برای مدت طولانی ادامه یابد. مالش یا خاراندن مکرر و طولانی مدت پوست نیز می‌تواند احساس خارش را بیشتر کند. بسته به علت زمینه‌ای، خارش پوست ممکن است با علائم و نشانه‌های زیر همراه باشد:

• کهیر
• تاول
• برآمدگی‌های پوستی
• قرمزی ناحیه آسیب دیده
• زخم یا پارگی در پوست

خارش عمومی در سراسر بدن می‌تواند یکی از علائم بیماری‌های مزمن مانند مشکلات کبدی باشد، حتی اگر تغییری در ظاهر پوست دیده نشود. در این شرایط لازم است با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند علت خارش پوست را شناسایی کرده و در صورت نیاز، مصرف بهترین دارو برای کنترل حساسیت و خارش مانند کرم‌های حاوی کورتیکواستروئید یا آنتی‌هیستامین‌های تجویزی را توصیه کند. همچنین، در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، درمان آن می‌تواند کلید اصلی کاهش یا توقف خارش باشد.

در صورت خارش پوست باید چه اقداماتی انجام داد؟ دست از خاراندن بردارید!

خارش معمولاً باعث خاراندن می‌شود که گاهی اوقات می‌تواند منجر به خراش پوست شود. گرچه خاراندن در ابتدا می‌تواند احساس رضایت‌بخشی داشته باشد، اما انجام طولانی مدت آن فقط باعث تحریک پوست شده و مجدد عود می‌کند. از آنجایی که خاراندن تنها تسکین موقتی را فراهم می‌کند و باعث بهبود مشکل اساسی نمی‌شود، بهتر است در صورت امکان از خاراندن خودداری کنید. چراکه اگر با خارش زیاد پوست دچار خراش و آسیب شود، ممکن است عفونت باکتریایی ایجاد کند.

علاوه بر این اگر این عارضه درمان نشود و خاراندن برای مدت طولانی اتفاق بیفتد می‌تواند باعث ضخیم شدن پوست (لیکنفیکاسیون) شود یا رنگدانه‌ای ایجاد کند که تیرگی پوست را به همراه دارد. به خاطر داشته باشید اگر خارش پوست بیش از شش هفته طول بکشد، می‌تواند باعث بروز برخی مشکلات جدی شود. به عنوان مثال ممکن است باعث اضطراب یا افسردگی و یا اختلال در خواب شود. بنابراین بهترین راه برای بهبود پوست تحریک شده، متوقف کردن خاراندن است. با این حال می‌توان برخی اقدامات کلی و درمان‌های خانگی را برای کمک به توقف خراش و کنترل خارش، انجام داد که در ادامه اشاره خواهیم کرد.

روش‌های درمان‌ خارش؛ درمان‌های مؤثر دارویی و راه‌حل‌های خانگی کاربردی

اگر در سرتاسر بدن احساس خارش دارید، نوع درمان به علت اصلی خارش بستگی خواهد داشت. اگر علت خشکی پوست باشد، مرطوب کردن پوست دو بار در روز با یک مرطوب کننده یا نرم کننده بدون عطر می‌تواند کمک کننده باشد. اما اگر علت خارش پوست یک وضعیت پزشکی یا بیماری باشد، پزشک عمومی یک درمان بر اساس تشخیص بیماری توصیه می‌کند. به طور کلی درمان‌های موضعی خارش، شامل سرمادرمانی، کرم‌ها و لوسیون‌ها هستند. که در ادامه می‌خوانید:

سرما درمانی؛ مسدودسازی مدارها ی مشترک و تسکین خارش

از آنجایی که سرما و خارش در امتداد رشته‌های عصبی مشابهی حرکت می‌کنند، استفاده از آب سرد می‌تواند مدارها را مسدود کند و خارش را از بین ببرد. روش‌های استفاده از سرما شامل موارد زیر است:

• استفاده از آب خنک: ریختن آب خنک روی ناحیه یا قرار دادن یک پارچه شستشوی سرد و تمیز روی پوست
• دوش‌حمام خنک: می‌تواند در زمان گرفتن دوش از محصولاتی که حاوی بلغور جو دوسر کلوئیدی هستند نیز استفاده کنید.
• کیسه‌ها یا کمپرسور یخ: می‌توانید کیسه‌های آماده حاوی آب را داخل فریزر قرار دهید و بعد از یخ زدن روی نایحه دارا یخارش بگذارید. توجه داشته باشید که یخ را مستقیم روی ناحیه قرار دهید، چراکه ممکن است به پوست آسیب وارد کند.

استفاده از آب داغ در حمام ممکن است به طور موقت احساس خوبی ایجاد کند، اما بعداً احساس خارش بیشتری ایجاد خواهد کرد. بنابراین استفاده از آب گرم توصیه نمی‌شود.

کرم‌ها و لوسیون‌ها؛ اثربخشی محدود هیدروکورتیزون در درمان خارش پوست

در صورت نیاز می‌توانید از محصولات کرم و لوسیون ضد خارش، هر چند دقیقه یکبار استفاده کنید. این محصولات به بی‌حس شدن انتهای عصب‌ها کمک می‌کنند و شما را از خراش‌های دیوانه‌وار، که موجب خراش و زخم پوست می‌شود، نجات می‌دهد. به خاطر داشته باشید برای درمان خارش پوست صورت باید از محصولات دیگری استفاده کنید که نیازمند تجویز پزشک است. بهترین دارو برای خارش بدن که می‌توان پیشنهاد داد عبارتند از:

• منتول
• فنل
• پراموکسین
• دیفن هیدرامین (بنادریل)
• بنزوکائین (یا یکی از داروهای بیهوشی “کائین” دیگر)

اگرچه کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی هیدروکورتیزون معمولاً به‌عنوان بهترین دارو برای خارش بدن معرفی می‌شوند، اما این دارو تنها برای برخی از انواع خارش مؤثر است. برای مثال در بیماری‌های پوستی التهابی مانند اگزما یا درماتیت سبورئیک که به کورتیکواستروئیدها پاسخ می‌دهند، ممکن است کمی تسکین ایجاد کند.

با این حال، کرم‌های بدون نسخه (OTC) معمولاً غلظت بسیار پایینی دارند (حتی نوع “حداکثر قدرت” تنها حاوی ۱٪ هیدروکورتیزون است) و معمولاً برای تسکین خارش‌های شدید یا مقاوم چندان مؤثر نیستند. در مواردی مانند نیش حشرات یا خارش ناشی از عوامل غیرالتهابی، این دارو ممکن است کاملاً بی‌اثر باشد.

اگر بعد از ۱۰ روز استفاده از کرم هیدروکورتیزون هیچ بهبودی احساس نکردید، توصیه می‌شود حتماً به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی خارش مشخص و درمان مناسب تجویز شود.

روش‌های ابتدایی و ساده در درمان خارش پوست صورت و بدن

در کنار درمان‌های دارویی، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی می‌تواند نقش مهمی در کاهش خارش پوست داشته باشد. در ادامه، چند راهکار ساده اما مؤثر را مرور می‌کنیم:

• پرهیز از برخی مواد غذایی و محرک‌ها می‌تواند به کاهش و درمان خارش پوست صورت و بدن کمک کند. بهتر است از مصرف الکل، کافئین و غذاهای تند خودداری شود، چرا که این مواد می‌توانند باعث تحریک بیشتر پوست شوند.
• استفاده از کمپرس خنک، مانند حوله تمیز و مرطوب، روی نواحی دارای خارش، یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای تسکین خارش است. همچنین ایجاد تغییراتی در روال بهداشت فردی نقش زیادی در مدیریت خارش دارد.
• ناخن‌ها را همیشه کوتاه، تمیز و صاف نگه دارید تا در صورت خاراندن، آسیبی به پوست وارد نشود.
• از دوش گرفتن طولانی و با آب داغ خودداری کنید؛ دوش یا حمام با آب ولرم یا خنک گزینه بهتری است. افزودن موادی مانند جوش شیرین، بلغور جو دوسر (کلوئیدی یا نپخته) یا نمک اپسوم به آب حمام می‌تواند به تسکین پوست کمک کند.
• پس از حمام، به جای مالیدن حوله روی پوست، آن را به آرامی خشک کرده و از یک مرطوب‌کننده بدون عطر استفاده کنید. استفاده از شامپوها و محصولات مراقبتی بدون رایحه نیز در کاهش تحریک پوست مؤثر است.
• از پوشیدن لباس‌های تنگ و ساخته‌شده از مواد مصنوعی یا پشمی بپرهیزید. لباس‌های نخی و گشاد بپوشید تا هم از ساییدگی نواحی حساس جلوگیری شود و هم پوست خنک‌تر بماند.
• شناسایی عوامل محرک خارش مانند شوینده‌های خاص، هوای خشک یا گرم، لباس‌های ضخیم یا حمام‌های داغ بسیار مهم است. با شناخت این عوامل، می‌توانید از تماس با آن‌ها خودداری کنید. اگر محیط خشک باعث بدتر شدن خارش می‌شود، استفاده از دستگاه بخور یا مرطوب‌کننده در خانه پیشنهاد می‌شود.

در نهایت، کاهش استرس نیز می‌تواند نقش مؤثری در کاهش خارش داشته باشد. استرس یکی از عوامل پنهان اما مهم در تشدید علائم پوستی است.

چه چیزی می‌تواند باعث خارش کل بدن شود؟

خارش پوست صورت و بدن بدون بثورات اغلب ناشی از خشکی پوست است که با افزایش سن بیشتر رخ می‌دهد. همچنین می‌تواند در اثر حمام کردن یا دوش گرفتن در آب گرم، هوای سرد یا گرم و رطوبت کم ایجاد شود. سایر علل خارش پوست در سراسر بدن بدون بثورات عبارتند از:

• کم خونی: یک علت کمتر شایع برای خارش پوست است
• مصرف برخی داروها: به عنوان مثال داروهای فشار خون، مانند آملودیپین، مواد افیونی و استاتین‌ها
• شرایط اعضا داخلی شکم: شرایطی که کلیه، کبد، پانکراس یا تیروئید شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد
• شرایط سلامت روان: به عنوان مثال اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری جبری (OCD)

ابتلا به دیابت یا اچ‌ آی‌ وی نیز می‌تواند خارش پوست را به همراه داشته باشد. در صورتی که به ابتلا به این بیماری ها مشکوک هستید قبل از درمان این عارضه با پزشک مشورت کنید.

کمبود کدام ویتامین‌ها باعث خارش بدن میشود؟

همانطور که اشاره شد خارش پوست می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما یکی از عوامل مهم و قابل توجه در بروز این مشکل، کمبود برخی ویتامین‌ها است. در ادامه به ویتامین‌هایی اشاره می‌شود که کاهش سطح آن‌ها در بدن ممکن است با خارش و ناراحتی پوستی همراه باشد:

• ویتامین B12: کمک به سلامت سیستم عصبی و پوست. کمبود آن می‌تواند باعث خشکی، خارش و حتی احساس سوزش یا گزگز در پوست شود.
• ویتامین A: نقش مهمی در حفظ سلامت سلول‌های پوستی دارد. کمبود آن موجب خشکی پوست، پوسته‌پوسته شدن و در برخی موارد خارش می‌گردد.
• ویتامین D: این ویتامین در تنظیم پاسخ‌های ایمنی بدن و سلامت پوست مؤثر است. کمبود آن با بروز مشکلاتی مانند خشکی و خارش پوست در ارتباط است.
• ویتامین E: یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به حفظ رطوبت و ترمیم پوست کمک می‌کند. کمبود آن ممکن است باعث تحریک‌پذیری و خارش شود

اگر به‌طور مداوم دچار خارش پوست هستید، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کرده و وضعیت ویتامین‌های بدن خود را بررسی کنید. در بسیاری از موارد، با اصلاح رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌های مناسب، می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

چگونه متخصصان علت خارش پوست را تشخیص می‌دهند؟

مانند هر بیماری دیگری، یک تاریخچه پزشکی دقیق و معاینه فیزیکی برای تشخیص علت خارش پوست نیاز است. برخی از علل شایع مانند خشکی پوست یا آفتاب سوختگی ممکن است واضح باشند، در حالی که دلایلی مانند بیماری‌ها یا شرایط سیستمیک مزمن ممکن است نیاز به آزمایش خون یا تصویربرداری برای شناسایی داشته باشند.

اگر یک عارضه پوستی علت خارش پوست باشد، گاهی اوقات ممکن است خراش دادن یا بیوپسی برای شناسایی این بیماری انجام شود. با این وجود، بسیاری از راش‌ها و بیماری‌های پوستی دارای یک علامت یا ظاهر مشخص هستند که می‌تواند تشخیص صحیح را آسان کند.

یادداشت پایانی؛ خارش مداوم نشانه یک مشکل جدی است!

در این مقاله به دلایل خارش پوست و روش‌های درمان آن پرداختیم. اگر درمان‌های خانگی نتیجه‌بخش نبودند و خارش به بی‌خوابی، زخم، عفونت، ضخیم شدن پوست (لیکنفیکاسیون) یا تغییر رنگ آن منجر شد، مراجعه به پزشک ضروری است. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

خارش ممکن است گاهی ناشی از اختلالات داخلی مانند بیماری‌های کبد، کلیه، تیروئید یا حتی برخی سرطان‌ها باشد. همچنین مشکلات روانی مانند استرس و اضطراب نیز می‌توانند در شدت خارش نقش داشته باشند. بنابراین، نادیده گرفتن این علامت ساده می‌تواند پیامدهای پیچیده‌تری به دنبال داشته باشد. برای تشخیص دقیق، انجام آزمایش‌های لازم و مشاوره با متخصص پوست یا سایر پزشکان مربوطه، بهترین راهکار خواهد بود.

سوالات متداول درباره علت خارش پوست

خارش پوست نشانه چیست؟

خارش پوست می‌تواند نشانه‌ای از واکنش بدن شما به شرایط مختلف مانند واکنش آلرژیک به چیزی که لمس کرده‌اید (درماتیت تماسی) یا مصرف مواد غذایی خاص باشد.

خارش پوست همچنین می‌تواند نشانه ای از یک بیماری پوستی (مزمن) طولانی مدت، عفونت یا آسیب (مثلاً سوختگی، نیش حشرات، جای زخم) باشد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری یا بعد از یائسگی می‌تواند باعث خارش پوست شود.

آیا خارش پوست می‌تواند نشانه مشکلات کبدی باشد؟

بله، خارش پوست می‌تواند نشانه مشکلات کبدی باشد. کبد خون را تمیز می‌کند و اگر به دلیل بیماری آسیب ببیند، کل بدن از جمله پوست شما تحت تاثیر قرار می گیرد. مشکلات کبدی که می‌تواند باعث خارش پوست شود شامل بیماری‌های خودایمنی کبد و هپاتیت است.

آیا خارش پوست نشانه دیابت است؟

بله، خارش پوست می‌تواند نشانه دیابت نیز باشد. دیابت باعث افزایش سطح قند خون و از دست رفتن مایعات بدن می‌شود که با ایجاد خشکی پوست خارش آن را نیز به دنبال دارد.

برای خارش بدن چه بخوریم؟

برای کاهش خارش بدن، مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌های A، B12، D و E توصیه می‌شود. این ویتامین‌ها در غذاهایی مانند ماهی‌های چرب (مانند سالمون)، تخم‌مرغ، لبنیات، سبزیجات برگ سبز، مغزها (مانند بادام) و میوه‌هایی مثل آووکادو و هویج یافت می‌شوند. همچنین نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای محرک مانند ادویه‌جات تند نیز مفید است.

علت خارش بدن در شب چیست؟

خارش پوست در شب می‌تواند به دلیل فرآیندهای طبیعی بدن باشد که در شب تغییر می‌کند. به عنوان مثال دمای بدن و جریان خون به پوست در شب افزایش می‌یابد. بنابراین می‌تواند احساس خارش را بیشتر کند.